Bu yazı Bilkent Üniversitesi IEEE Öğrenci Topluluğu Teknoloji 101 dergisinin 7.sayısında yayımlanmıştır. İleride kaybolma ihtimaline karşı kendi bloguma da aktarıyorum. Ama siz yine gidip orijinalinden okuyun lütfen. :) Windows mu Linux mu? Türkiye’deki bilgisayarların %99’undan fazlasında Windows işletim sistemi çalışıyor. [1] Fakat yazılım dünyasına yakın olan insanlar ve farklı yazılımları denemeyi seven kullanıcılar bilirler ki Windows’a alternatif olarak geliştirilen Linux tabanlı ücretsiz işletim sistemleri de var. (ör. Pardus, Ubuntu…) [2]

Peki, Windows mu daha iyi yoksa Linux mu? Bu soru yıllardır hem yazılımcılar hem de son kullanıcılar arasında büyük tartışmalara yol açmış, çoğu zaman da bu tartışmalar bir tarafın kullanıcılarının yaptığı fanatizm yüzünden bir yere varamamıştır. Hâlihazırda, zaten bu soru yalnız başına hiçbir zaman bir seçeneği galip çıkarmayacaktır. Kullanıcıların amaçlarına ve bilgi düzeylerine göre bu sorunun birden fazla yanıtı var. Şimdi yüzeysel ve en bilinen argümanlarla bu iki işletim sistemini karşılaştırmaya çalışalım.

1. Windows’a Alışığız

Büyük ihtimalle çoğumuz yıllardır zaten Windows kullanıcısıyız, bilgisayar kullanmayı Windows ile ve Microsoft Office ürünleriyle öğrendik. Bu sebeple Windows ortamına alışığız, bütün bilgisayar kullanma alışkanlıklarımız Windows üzerine kurulular. Linux’u ise daha önce denemedik ve Linux bizim için ayak basmadığımız karanlık bir dünya olarak görülüyor.

Bu, günlük yaşamında bilgisayarı sıkça kullanan biri için haklı bir gerekçedir. Zira bilgisayarın ve yazılımın derinlikleriyle uğraşmıyorsanız işinizi görecek bütün programlar Windows’ta çalışabiliyor. Durduk yere kullanım alışkanlıklarınızı değiştirmenin size zaman kaybettireceğini düşünüyorsanız, işleriniz Windows’tayken tıkırında gidiyorsa ve istediğiniz her şeyi yapma imkânı bulabiliyorsanız Windows’ta kalmanız anlamlıdır.

Tartışmada Windows’u destekleyecek en büyük argüman büyük ihtimalle bu olacaktır. Çünkü Linux genelde, “hacker” diye tabir edilen, (şifre kıran, bilgi çalan hacker kavramı ile aynı değil) yazılım ile haşır neşir, işinde çok uzman olmayan programcılar tarafından birlikte geliştiriliyor ve çıktığı günden itibaren yıllarca hedefi son kullanıcı (sıradan bir kullanıcı) olmadı. Son birkaç yılda, Ubuntu, Pardus gibi dağıtımların çıkmasıyla birlikte bilgisi programcıya nazaran daha az olan kullanıcılar için işleri daha çok kolaylaştırmaya çalışsalar da Linux’ta istediğinizi yapabilmek için siyah ekrana komutlar yazmanız, araştırmanız gerekebilir. Bu açıdan, Windows kesinlikle son kullanıcı için daha uygun bir sistemdir.

2. Windows’taki Programlar Linux’ta Yok

Windows’ta kullandığınız programların birçoğu Linux’ta yok, çünkü bu iki işletim sisteminin çalışma mantığı farklı ve Linux kullanıcıları sayıca çok az oldukları için birçok Windows programının aynısını Linux’ta çalıştıramıyor olacaksınız. Bunun yerine programların Linux’taki muadillerini [3] kullanma yoluna gideceksiniz. Örneğin Microsoft Office yerine OpenOffice, MSN Messenger yerine Pidgin, Media Player yerine Rhythmbox gibi programlara alışmak zorunda kalacaksınız ve büyük ihtimalle aynı rahatlığı yakalayamayacaksınız.  Dahası, Windows’taki her programın Linux’ta bir karşılığı olmayabiliyor, olsa da çok yaygın olmadığı için bilgisayarınıza kurarken iyi bir Linux bilginiz olsa bile taklalar atmanız gerekebilir. Bu açıdan Windows’un artısı var.

Genel bir kullanıcının işine yarayabilecek bütün programlar Ubuntu, Pardus gibi Linux tabanlı sistemlerde kurulu olarak geliyor, bu Linux için bir artı puan oluyor. Buna ek olarak “Wine” adı verilen bir Linux yazılımı sayesinde Windows’taki birçok programı, biraz Google’dan yardım alarak Linux’ta çalıştırmak mümkün oluyor. [4] Örneğin bir Microsoft Office, Wine kullanılarak Linux altında çalışabiliyor.

3. Oyunlar Linux’ta Çalışmıyor

Üstteki konuyla bağlantılı olarak ne yazık ki Windows oyunlarının çok büyük kısmı Linux’ta mevcut değil. CD/DVD’den kurularak oynanan hiçbir oyunun Linux’ta olmadığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Windows’taki birçok bağımlılıktan ve performans problemlerinden ötürü Wine ile oyunları çalıştırmak mümkün olmuyor.

Aslında aynı sorun Apple Mac kullanıcıları için de geçerlidir. Buradaki asıl nokta, gerçekten oyun oynayan biri olup olmadığınız. Çoğu Mac kullanıcısı bu tip büyük oyunlar oynamadıkları için bilgisayarlarından memnunlar. Eğer siz de tarayıcı tabanlı oyunlarla (flash oyunlar, farmville vb.) yetinebiliyorsanız Windows’a ihtiyacınız olmayacak. (Not: Ubisoft gibi bazı büyük oyun dağıtıcıları yeni oyunlarının hem Windows hem Mac sürümlerini çıkarma kararı aldılar.)

Windows’un yıllardır işletim sistemi pazarında lider olmasından dolayı oyun üreticilerinin Windows’a öncelik verme durumu, ciddi oyun bağımlılarının Windows’ta kalmaları için bir neden.

4. Linux Bedava

Türkiye’deki bilgisayarların %99’undan fazlasında Windows kullanıldığını biliyoruz. Windows, Microsoft şirketinin mülki ve parayla sattığı bir yazılımdır. Bu şu anlama geliyor ki satın almadan Windows’u kullanamazsınız. Gelin görün ki pratikte işler böyle işlemiyor, Türkiye’de lisanslı yazılım kullanım oranı sadece %20’lerde. [5] Kabaca söyleyebiliriz ki 5 Windows kullanıcısından 4’ü Microsoft’un parayla sattığı ürünü “korsan” olarak kullanıyor, daha farklı bir deyişle emek “hırsızlığı” yapıyor. Bu yasal olarak da etik olarak da doğru olmayan bir davranıştır.

Eğer yeni bir dizüstü bilgisayarı alıyorsanız içinde bir Windows kurulu geliyor ve bilgisayarı ilk defa açtıktan sonra  Windows EULA (son kullanıcı lisans sözleşmesi)’ni kabul ediyorsunuz. Bu durumda dizüstünü satın alırken verdiğiniz paranın bir kısmı aslında Windows lisansı, fakat çoğu kullanıcı bunun farkında değildir. Mevcut Windows’unuzu silip farklı bir sürümü kurduğunuzda ne yazık ki yasal olarak yeniden lisans ücreti vermek zorundasınız. Bilkent gibi okullarda ise Microsoft, yasal Windows kullanımını teşvik etmek için akademik programları kapsamında bazı bölümlerdeki öğrencilerine ücretsiz olarak Microsoft ürünlerini temin etmelerine izin veriyor. [6]

Öte yandan Linux bir özgür yazılım ürünüdür. Bu kapsamda Linux sistemler ve içindeki programlar özgür yazılım sözleşmeleri altında ücretsiz olarak dağıtılıyor. İstediğiniz gibi indirip kurabilir, değiştirebilir ve hatta ücretli olarak bile dağıtabilirsiniz.

Hatta dizüstü bilgisayarınızı alırken isterseniz Windows lisansına para vermemeyi tercih edip lisans ücretini mahkemeye başvurarak geri alabiliyorsunuz [7] ve laptopunuza Linux kurarak Windows’a hiç para vermeden bir Linux kullanıcısı olabiliyorsunuz ve gönül rahatlığıyla korsanlık yapmadan bir sisteminiz olabiliyor.

5. Linux Daha Güvenli

Teorik olarak bir işletim sistemi hiçbir zaman yüzde yüz güvenli olmaz. Son kullanıcının farkına varamayacağı şekilde hacker’ların faydalanabileceği açıklar her işletim sisteminde mevcuttur. Fakat sistemin güvenlik zafiyeti ve kırılganlığı söz konusu olduğunda Linux’un bu konuda Windows’tan bir adım önde olduğunu söyleyebiliriz.

Windows’ta son zamanlarda kurulu gelen, güvenlik duvarı gibi zararlı yazılımlardan ve saldırılardan koruyucu sistemleri, hiçbir zaman çok iyi bir güvenlik sağlayamıyor. Windows güncellemeleri açık olan kullanıcılar bilirler ki her hafta Windows’ta bir ton güvenlik güncellemesi çıkar. Dahası bir işletim sistemi çıktığında Service Pack (SP) adı verilen toplu güncelleme paketleri yayımlanır.

Linux’ta ise durum pek böyle değildir. Linux sistemlerin ve Linux altında çalışan özgür yazılım lisanslı programların kaynak kodları, yani nasıl çalıştıklarını anlatan düzenekler herkesin görebileceği şekilde açıktır. Eğer bir yazılımcıysanız herhangi bir özgür yazılım projesinin kaynak kodunu açıp bakabilirsiniz. Windows’ta ise bütün sistemlerin güvenlik kodu gizlidir, çünkü Windows mülki bir üründür. Tahmin edebileceğiniz gibi bütün dünyanın gözü önünde olan kodda daha az güvenlik açığı olur, çünkü isteyen herkes gelip bakabiliyor ve deneyebiliyor. Örnek vermek gerekirse Linux çekirdeğinin geliştirilmesine 10.000’den fazla kişinin ve Google, IBM, Oracle gibi birçok kurumun katkı verdiğini biliyoruz. Fakat Windows çekirdeği (kernel) üzerine kaç kişi çalıştığını, ne gibi potansiyel açıklar bulunabileceğini bilmemiz mümkün değildir.

Öte yandan Windows’unuza kurduğunuz birçok program başınıza bela olabiliyor. Beraberinde kurdukları yazılımların her zaman güvenilir olmamaları bilgisayarınıza zarar verebilir. Örneğin, internette bilmediğiniz bir siteden bir program indirdiniz ve kuracaksınız. Kurma dosyasına tıkladığınız anda bütün dosyalarınızın silinmesi ve sisteminizin bozulması ihtimali var. Linux’ta ise kurduğunuz programlar depolarda (repository) bulunur ve bir programın depoya girmesi için birçok yetkin programcının onayından geçmesi gerekir. Ayrıca Linux’ta bir program sizden habersiz sisteminizi bozamaz, sistemi ilgilendiren işlemler için sizden parola istemek zorundadır.

Virüs konusuna gelince de Windows’ta yıllardır birçok virüsün milyonlarca insanı etkilediğini biliyoruz. Korunmak için de antivirüs yazılımları kuruyoruz fakat ne yazık ki hiçbiri dün çıkmış bir virüsü bulacak kadar muhteşem değil ve virüs sisteminizi tamamen bozduktan sonra yapacak pek bir şey olmayabiliyor. Linux için de virüsler bulunuyor. Fakat az önce dediğimiz gibi programlarınızı güvenilir depolardan indirdiğiniz zaman virüs bulaşma ihtimalini sıfıra indirmiş oluyorsunuz. Çünkü depolar da aynen programların kaynak kodları gibi herkese açıktır.

6. Linux Daha Öğretici

Eğer yazılım geliştirme konusuna meraklı biriyseniz ve bilgisayarların nasıl çalıştığını öğrenmek istiyorsanız Linux kullanmanız daha yararlı olacaktır. Çünkü Linux’ta bir programın kurulurken nasıl aşamalardan geçtiğini, dahası koca bir işletim sisteminin nasıl çalıştığını görme şansınız oluyor. Windows ise bu açıdan kapalı bir kutu gibi ve aslında sistemde neler döndüğünden haberiniz olmuyor.

Mühendislik ve yazılım konusunda geliştirilen birçok proje ve araç (programlama dilleri, IDE’ler, sunucu yazılımları vb.) açık kaynaklı olarak dağıtılıyor. Bugün en popüler dillerden C/C++, Java, PHP, Python’un açık kaynaklı olması buna bir örnek. Bu tip teknolojileri Windows altında çalıştırmak Linux’ta çalıştırmaktan daha zordur. Üstelik Linux’ta Mono adı verilen bir projeyle Microsoft’un dili olan C# kodlarınızı derleyebiliyor ve .NET (dot-net) platformundaki uygulamaları Linux’ta çalıştırabiliyorsunuz.

Yazılımcıların iş ararken ceplerinde bulundurabileceği en güzel özelliklerden biri açık kaynak teknolojiler ve Linux üzerine bilgi sahibi olmalarıdır.

7. Hangisi Daha Hızlı?

Linux ve Windows arasında bir hız karşılaştırması yapmak doğru olmaz. İkisinin de kendilerine göre hızlı oldukları noktalar var. Fakat bazı metrikler ile karşılaştıracak olursak, yeni kurulmuş bir Windows 7  sistem açıldığı anda 700 MB-1 GB arası hafıza tüketirken yeni kurulmuş bir Ubuntu’da 250 MB-400 MB gibi rakamlar görülebilir.

Öte yandan Adobe Flash Player gibi çok sık kullanılan bir yazılım (browser oyunları, browserdan video izleme ve müzik dinleme işlemleri) Linux üzerinde işlemciyi çok fazla yorabiliyor ve beklediğiniz performansı alamayabiliyorsunuz. Yine de hız konusu amacınız kesin değilse, doğru bir metrik olmayacaktır.

Sonuç

Dediğimiz gibi bu karşılaşmanın bir galibi yok, en azından kullanıcının amacına göre değişebiliyor. Yine de siz ikisini de deneme fırsatı bulmaya çalışın. Bu açıdan Ubuntu (www.ubuntu.com) ve TÜBİTAK’ın ürünü yerli işletim sistemimiz Pardus (www.pardus.org.tr) son kullanıcının rahat edebileceği güzel ve kararlı Linux sistemler arasında yer alıyor. Analitik olmayan argümanlarla Linux ve Windows’u karşılaştırmak doğru olmadığı gibi zaman içinde hangisinin pazar lideri olacağını da kimse bilemiyor.

Ahmet Alp Balkan CS-III

Referanslar [1] http://www.pardus-linux.org/2010/06/turkiyede-ve-dunyada-tarayici-ve-isletim-sistemi-istatistikleri/ [2] Linux Nedir? http://ieee.bilkent.edu.tr/teknoloji101//index.php?active=haber&no=3&vol=24092009&baslik=Linux_Nedir [3] http://wiki.linuxquestions.org/wiki/Linux-Windows_Software_Equivalents [4] http://www.winehq.org/ [5] http://www.chip.com.tr/forum/turkiye-de-lisansli-yazilim-kullanma-orani-yuzde-20_t126962.html [6] http://msdn61.e-academy.com/msdnaa_uv4981 [7] http://www.mecburdegilsiniz.com/ Dipnot Bu yazıyı giriş seviyesi kullanıcılara bilgi vermek amacıyla yazdım. Tekrar burada bir Linux daha iyi, yahut Windows daha iyi tartışması yapmanın lüzmu yok. Tarafsız bir yazı olmasına özen gösterdim. Kişisel görüşümü sorarsanız ben aylardır Ubuntu kullanıcısıyım ve çok nadiren işim düştükçe Windows’a geçiyorum. Aktif bir oyun kullanıcısı olmamamın bunda payı büyük. :)

Satır arasından da duyurayım, geçen gün itibariyle artık Microsoft Student Partner değilim. Çeşitli sebeplerden yollarımız ayrılmış oldu bu görevle. İyi olanın bu olduğunu düşünüyorum. Bilginize. :)

http://ieee.bilkent.edu.tr/teknoloji101//index.php?active=haber&vol=27122010&no=1&baslik=Windows_mu_Linux_mu?