Küçüklüğümden beri ne zaman emek verilerek yazılan bir kağıt parçasının yakıldığını, yırtılıp atıldığını görsem içten içe üzülürüm. Bana göre milyarlarca insanın içinde bir insanın bile ürettiği her cümlenin bir değeri vardır. Ama gelin görün ki insanlar bilginin kutsallığının ve onu saklamanın sorumluluğunun bilincinde değiller.

Konu internet’e gelince gözüme bu konuyla ilgili birkaç sorumsuzluk çarpıyor ve oturduğum yerden rahatsız oluyorum. Bu yüzden yazamadan duramadım. Mesele tamamen ahlaki değerlerle alakalı.

Kalıcı bağlantılara (linklere) saygı

Gelişmiş ülkelerdeki gazetelerin internet sitelerinden bir haberin linkine 10 yıl sonra da girseniz habere ulaşabilirken Türk gazetelerinin neredeyse hiçbirinde bu mümkün değil. 2 senede bir tasarım ve adres şemasını baştan aşağı yenileyip kendilerini eğlendiren gazetelerimizin internet departmanları oysa ki akademik makalelerde, blog yazılarından referans gösterilen bağlantıları uçuruveriyorlar. Bir gördüğünüz haberi bir daha görmeniz mümkün olmayabiliyor. Bu nedenle sık kullanılanlarınıza eklemek çözüm değil. Sorumsuzluk gazetelerde (ve benzer şekilde diğer sitelerde).

Şimdi gazete küpürü saklayanlara hak verdiniz mi? Yine aklıma eskiler geliyor. Zamanında yonlendir.com adında bir Türkçe servis vardı. Ücretsiz alan sağlayıcılardan aldığınız http://geocities.com/WallMarket/4124/alp_balkan gibi uzun adresleri mehmetin.sitesi.com, alp.tr.tc gibi kolay hatırlanan alt-alan adları (subdomain)üzerinden sunuyordu. Peki tahmin edin bakalım geleceği ne oldu? Yüz binlerce sayfadan fiziksel bağlantı alan yonlendir.com’a ait alan adları parking’e çekildi (hani şu sadece reklam gösteren sayfalar). Günde yüzlerce, belki binlerce dolar kazanmak adına bağlantıların kalıcılığına saygı duyulmadan “ekonomik çıkarlar” için yönlendirme bilgisi sorumsuzca çöpe atıldı. Kim niye alan adı almaya para vermeyip ucuza kaçanların bilgisine saygı göstersin ki, değil mi?

Kullanıcının verilerini tutmaya saygı

İnternetin eskileri bilir ki Geocities.com adında ücretsiz 15 mb kadar hosting sağlayan bir alan vardı. Ben de Eylül 1999’da ilk sitemi orada açmıştım. Fakat 2010’da Yahoo!, Geocities’i kapatma kararı aldı. Geocities’in en çok kullanıldığı 1997-2005 seneleri arasında üretilen onca içerik bugün sadece hatıralarda yaşıyor. Gördüğünüz gibi para vermeden aldığınız bir servise günlerce emek verip koyduğunuz içerik bir anda uçuveriyor – tamamen şirketin ekonomik çıkarları doğrultusunda. (oysa ki o kadar statik siteyi host etmek Yahoo! için teknik yükü olan bir problem değildi.)

Bir söz der ki “büyük güç büyük sorumluluk getirir”, fakat Türkiye’de bu “gücün varsa iyi para kazanırsın” olarak yorumlanıyor. Kullanıcı verisinin sorumluluğundan bahsederken çok geriye gitmeye gerek yok. Daha geçen hafta Gmail’de on binlerce kullanıcının mailleri uçtu ve Google bunu düzeltmek için elinden gelen her şeyi (yapması gerekeni) yaptı.

Bilgi saklayan bir hizmetin ücretsiz olması veya kullanım şartlarında bir gün kapatılabileceğinin yazması her ne kadar yasal olsa da etik değildir. Bugün bir çok insan fotoğraflarını **Facebook’a **yükleyip bilgisayarlarından güvenle silebiliyor. Facebook’un ne kadar daha kalacağını kim bilebilir ki? Yahoo!, Ask.com gibi nice devler birer birer yok oldular.

Neyse ki ücretsiz hostinginiz, fotoğraflarınız bir yana; bir çok insan bugün portfolyosunu about.me, **kimdir.com, card.ly **gibi sitelerde tutup ana sayfaları olarak oraları gösteriyorlar. :) Tamamen ekonomik kaygılarla açılan bu tip sitelerden bilginizin barındırılmasına ne kadar saygı gösterilmesini bekleyebilirsiniz ki? (örneğin, kimdir.com ve_ yonlendir.com_ aynı şirketin ürünü) :)

Bilginiz saklansa bile iki gün sonra o yüzlerce kişiyi yönlendirdiğiniz ve onların da sık kullanılanlarına ekledikleri site reklamlarla dolabilir.

Nasıl çözülebilir?

Bilgiye olan saygısızlığa tahammül edemediğim için çok da uzatmayacağım. Az önce suçladığım kurumlar ve şirketler bunu ahlak kazanarak çözebilirler. Peki ya siz?

Özgür yazılımın savunucusu olan Richard Stallman‘ın da savunduğu gibi, gerekiyorsa e-postalarınızı bile kendi sunucunuzda (veya hostinginizde) barındırın. Kimseye –ücretsiz tutuyor diye– bilginizi vermeyin/ücretsiz satmayın. Bugün her ne kadar Gmail gibi servisler bana da pratik gelse de doğru olan aslında Stallman’ın dediği. :)

Geocities’in kapatılmasına ben de üzüldüm. Üzerinde hatırası olan 3 tane sitem vardı. Gerçi bir kısmı hala web.archive.org, oocities.com gibi sorumlu oluşumlar sayesinde gezilebiliyor. Daha sonrasında 2005’te kendi blogumu kodladım ve o ilk günden beri yazdığım tüm yazılar blogumu farklı bir sisteme taşısam bile benimle beraber geldi. Çünkü “verinin kontrolü” bendeydi.

About.me gibi portfolyo oluşturan siteler tutacaksanız girip sayfanızı oluşturun ve oluşan sayfayı kaydedip kendi sunucunuza atın. Bu kadar teknik bilginiz yoksa bilgisi olan birine cüzi bir para verip yaptırabilirsiniz veya gerçekten internette kalıcı olmaya niyetiniz yoktur, bu tip geçici hizmetleri kullanmaya devam edin.